درختکاری؛ راهکاری سبز برای غلبه بر بحران سیاه تغییر اقلیم

لزوم کاشت گیاهان بومی و مقاوم به کم‌آبی در کشور

قنبر احدزاده، فعال و کارشناس محیط‌زیست و عضو کمیته استانداردسازی نهال‌های جنگلی در گفت‌وگو با خبرنگار ایمنا، با بیان اینکه سرانه فضای سبز در کشور پایین است؛ از سوی دیگر بسیاری از جنگل‌های طبیعی هم کم‌کم در حال از بین رفتن هستند، می‌گوید: در چنین شرایطی، چاره‌ای نداریم جز اینکه به طبیعت بازگردیم و از طریق کشت نهال و گیاهان مقاوم، زمین تخریب شده را دوباره احیا کنیم و سرزمین‌مان را از تهدید افزایش بیابان نجات دهیم.وی با تاکید بر اینکه درختانی با کمترین نیاز آبی باید کاشت شود زیرا یکی از مشکلات ما محدویت‌های منابع آبی و تأمین آب است، اظهار می‌کند: بیش از درختکاری باید به نگهداری از درخت‌داری توجه کنیم و درختان غیربومی و مهاجم برای حفظ تنوع زیستی کشور از طبیعت ایران حذف شود، از این‌رو وقتی حرف از گونه‌های بومی است باید گونه‌هایی بکاریم که حداقل ممکن نیاز آبی را داشته باشند، اگر گونه با منطقه سازگار باشد به کمترین آب نیاز دارد.

فعال و کارشناس محیط‌زیست و عضو کمیته سبز آثار طبیعی ملی ایران ادامه می‌دهد: اینکه چه گیاه و درختی بکاریم که هم آب کم بخواهد و هم مقاوم به تنش‌های گرمایی و اقلیمی باشد و هم در برابر آلودگی هوا بتواند تاب‌آوری خود را حفظ کند، سوالی است که سال‌ها است، مطرح می‌شود، بنابراین انتخاب گیاهان مقاوم به کم آبی از بین نهال‌های مختلف برای کاشت ضروری است. برای نمونه گیاه اُرس یکی از بهترین گونه‌های بومی برای تکثیر است، چرا نباید روی این گونه متمرکز شد؟ یا گونه شن که در ۲۰ استان رویشگاه دارد بسیار سرسخت است و دمای ۴۰ درجه زیر صفر و پنج تا شش ماه فصل بدون آب را تحمل می‌کند.

وی با بیان اینکه بعضی از مسئولان معتقدند که به روش‌های دیم می‌توانیم کاشت درختان را در شرایط کم‌آبی اجرایی کرد، تصریح می‌کند: این‌گونه اظهارنظرها را به هیچ‌وجه قبول نداریم، زیرا در کشت دیم هم درختان نیازمند آب هستند، از سوی دیگر کاشت گیاهان مقاوم به خشکی به این معنا نیست که می‌توانند بدون آب زنده بمانند، بلکه به این معناست که می‌توانند گرما و کمبود آب را برای مدت طولانی تحمل کنند و به رشد خود ادامه دهند، حتی در دوره‌های خشکسالی، طولانی مدت و حتی کمبود آب ممکن است برای مدت کوتاهی غیرفعال یا خاموش باشند تا در صورت به وجود آمدن شرایط مساعد مجدد به رشد خود ادامه دهند.

احدزاده اینکه متوسط بارندگی سالانه کشور ایران ۲۵۱ میلی‌متر و متوسط تبخیر آن حدود ۷۲ درصد بارندگی سالیانه کشور به میزان ۲۹۶ میلیارد مترمکعب گزارش شده و ایران جزو مناطق خشک و نیمه خشک دنیا است، می‌گوید: با توجه به مقدار کم بارندگی سالیانه و پراکنش نامناسب آن، برداشت از منابع آب‌های زیرزمینی و کشاورزی باید با رعایت تمام اصول و موازین علمی کاشت نهال، بذر و بوته صورت گیرد و در جهت حفظ و حراست منابع طبیعی، مراتع، جنگل‌ها و عرصه‌های آبخوان که بستر و تأمین‌کننده اصلی منابع آب‌های سطحی و زیرزمینی هر کشور است تلاش مضاعفی شود.

وی با بیان اینکه امروزه تغییر اقلیم، یکی از مؤثرترین عوامل مؤثر بر رشد و نمو گیاهان، چرخه زندگی گیاهان را دستخوش تغییر خواهد کرد و حتی ممکن است بسیاری از گونه‌های گیاهی که از دیرباز و در حال حاضر در فضای سبز استفاده شده‌اند، تناسب خود را در اقلیم کنونی از دست دهند، خاطرنشان می‌کند: سیلاب‌های گاه و بی‌گاه در کشور به راحتی قابل مدیریت و استفاده هستند، نه اینکه وارد دریا شوند و ضمن شستن خاک‌های مرغوب، آب زیادی را از سرزمین خارج و خسارت وارد شده به منابع طبیعی را دو چندان کنند؛ درحالی‌که می‌توان این چرخه را با مدیریت درست استفاده از این منابع آب و جلوگیری از ایجاد خسارت‌ها، متوقف کرد و از این آب‌های نامتعارف برای آبیاری درختان دست کاشت بهره برد.

در نهایت؛ اگر چه بشر امروزه به تکنولوژی‌های مختلفی برای مبارزه با آلودگی‌ها دست پیدا کرده است، اما به نظر می‌رسد برگ و تنه درختان می‌تواند بهترین وسیله برای بهبود کیفیت هوای محیط‌زیست بشری باشد، این جانداران قادر هستند گازها و ذرات آلاینده را از هوا خارج کنند، مصرف انرژی را کاهش دهند، دمای جو زمین را تنزل دهند و جوامع را برای زندگی هرچه مطلوب‌تر یاری کنند، زیرا می‌توانند در برابر گرم شدن آب و هوا مقاومت و از آن جلوگیری کنند، بدیهی است که وجود درختان به افزایش تأمین اکسیژن برای تنفس، جذب و ذخیره دی‌اکسید کربن، کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای، بالا بردن شانس بارندگی در شهرها، ذخیره آب باران و حاصلخیز کردن خاک، تأمین سایه برای خنک‌سازی محیط و بسیاری از مزایای مهم دیگر را در پی دارد، اما بیش از درختکاری باید به نگهداری از درختان جنگل‌ها و کهنسال توجه کنیم و با حذف درختان غیربومی و مهاجم از طبیعت کشور، تنوع زیستی کشور حفظ کنیم و تولید و پرورش نهال را با شیوه‌ای کم نیاز به آب و مناسب با هر منطقه صورت گیرد، زیرا در حقیقت مهم‌ترین وظیفه ما تولید نهال استاندارد است، چرا که نهال باید از بذر جمع‌آوری شده در همان منطقه تولید شود و پرورش درست نهال، یک شرط اساسی در موفقیت این پروژه است، نهال تولید شده با این روش با حداقل آبیاری در عرصه‌های طبیعی زنده می‌ماند.